rżnąć

1. rżnąć (np. drzewo)

Definicja

jeśli ktoś rżnie coś, to dzieli to na kawałki lub oddziela od podstawy, przesuwając wiele razy po tym czymś ostrym

Wariant
  • (rzadziej) rznąć
Słownik synonimów tożsame znaczeniowo (zastępcze słowa)
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • chlastać; ciąć; krajać; kroić; piłować; rąbać; siekać; wycinać
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Także beczka, w której leżakuje, nie może być przypadkowa. Wyrabiają je wyłącznie bednarze z okolic Limousin tudzież Troncais, ponieważ tylko tam rosną dęby, których drzewo nadaje koniakowi odpowiednią barwę i aromat. Dębu tego nie wolno rżnąć piłą, a jedynie rąbać toporem, żeby nie naruszyć słojów, bo w przyszłości zaszkodziłoby to jakości przechowywanego w beczce trunku.

NKJP: CKM, 1999

Brakło i piwa toteż mężczyźni wybrali się nad rzekę rznąć drzewo, ale w trakcie pracy w zbiorniku piły zabrakło benzyny, potem spadł łańcuch i w końcu zgubiła się jakaś śruba.

NKJP: Gazeta Krakowska, 2003

Od wiosny do jesieni spędzaliśmy wieczory w ogródku, wdychając zapach koniczyny rżniętej dla królików, woń świeżo podlanych grządek, słuchając rechotu żab i dalekich odgłosów pędzących gdzieś pociągów, jednym słowem, w klimacie i nastroju, jakich doświadczyć można było tylko na peryferiach małych miasteczek.

NKJP: Włodzimierz Kowalewski, Bóg zapłacz!, 2000

Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

2. rżnąć (np. wzory)

Wariant
  • (rzadko) rznąć
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • rzeźbić; szlifować
Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

 2.1. rżnięty

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Wiele lat później, bodajże już w nowym tysiącleciu, oddawałem do renowacji stary kredens z pokoju rodziców. (...). Szkoda mi było tego pięknego mebla, miał szyby rżnięte w roślinne wzory, wysuwany marmurowy blat do trunków, rzeźbione kiście winogron i orchidee zdobiące bufet.

NKJP: Włodzimierz Kowalewski, Bóg zapłacz!, 2000

Poza tym wszędzie, niemal na każdym wolnym miejscu stały jakieś ładne drobiazgi, jakby ta komnata była miniaturowym bazarem. Srebrne naczynia, figurki z porcelany, szklane kulki przemieszane z biżuterią (...) wstydliwie upchnięta do kąta włóczkowa wiewiórka obok potwornej wielkości wazonu z rżniętego kryształu.

NKJP: Ewa Białołęcka, Tkacz iluzji, 2004

Gramatyka

przymiotnik niestopniowalny

formy alfabetycznie: rżnięci; rżnięta; rżniętą; rżnięte; rżniętego; rżniętej; rżniętemu; rżnięty; rżniętych; rżniętym; rżniętymi formy zaprzeczone: nierżnięci; nierżnięta; nierżniętą; nierżnięte; nierżniętego; nierżniętej; nierżniętemu; nierżnięty; nierżniętych; nierżniętym; nierżniętymi

3. rżnąć (zabijać)

Definicja

jeśli ktoś rżnie kogoś (coś), to zabija go (to) czymś ostrym; w odniesieniu do zwierząt słowo nieco ekspresywne, w odniesieniu do ludzi słowo ekspresywne i potoczne

Wariant
  • (rzadko) rznąć
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Biedny Candide zostaje siłą wcielony do oddziału gwardii pruskiej i asystuje przy paleniu jednej — niech będzie nawet dziesięciu — wsi. Widzi jak żołnierze rżną kobiety i dzieci. Kilkanaście — niech będzie nawet kilkadziesiąt — trupów wala się po ziemi.

NKJP: Andrzej Bobkowski, Szkice piórkiem, 1957

Podobnie, ale wcześniej, pisał w „Ogrodzie fraszek” Potocki: ...rzną w kuchni prosięta...

NKJP: Andrzej Kozioł, Smaki polskie czyli jak się dawniej jadało, 2008

Na drugim końcu ścieżki (...) Antonina rżnęła kury. Wydymała i zacinała wtedy usta, przygotowując się do uderzenia tasakiem i układając kurę na pieńku (...). Błyskał tasak, twarz Antoniny kurczyła się w bólu (ale również jakby w uśmiechu) i potem łopotanie, podskakiwanie pierzastego kłęba na ziemi. Tomasza przenikał wtedy dreszcz i dlatego temu asystował.

NKJP: Czesław Miłosz, Dolina Issy, 1955

Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

4. rżnąć (np. w łóżku)

Definicja

jeśli ktoś rżnie kogoś (lub rżnie się z kimś), to odbywa z nim stosunek seksualny; słowo bardzo potoczne, dla wielu osób wulgarne

Wariant
  • (rzadko) rznąć
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • baraszkować; dogadzać; figlować; iść do łóżka; miłosne igraszki; robić dobrze; spać; zabawiać się w łóżku; zapładniać
  • bardzo potocznie:zapinać
  • potocznie:zapylać
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
— Marysiu, ja też uważam, że powinna była powiedzieć. Ale postąpiła według swojej najlepszej woli. Nie spała z nim przecież!
— Tobie powiedziała. I pochlebiło ci to, prawda? Pochlebiło ci, że największy aktor świata chciał rżnąć twoją żonę! Ach, ta słodka, dzika koteczka, wszyscy na nią lecieli!
— Marysiu, opamiętaj się.

NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska, Siostry B., 1996

Marta: — Pokłóciłam się z mamą i poszłam do Antona. Wieczorem zobaczyłam ich przez okno. Przyjechali nyską. Anton ostrzegł, że to policja, że często zabierają od niego dziewczyny i każą im robić różne świństwa. Schowałam się na pawlaczu w łazience, za słoikami. Ale znaleźli mnie. Powiedzieli, że zabierają mnie do domu, ale zawieźli do komisariatu. Pytali ciągle, czy rżnęłam się z Antonem. Mówiłam, że nie, więc zaczęli mnie bić, otwartą ręką po buzi.

NKJP: Gazeta Wyborcza, 1996

Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

5. rżnąć (np. na czymś)

Definicja

jeśli ktoś rżnie, to robi coś z zapałem (dziś zwykle gdy mowa o grze na instrumencie lub w coś, dawniej także np. o strzelaniu z broni lub szybkim udawaniu się gdzieś); słowo ekspresywne i nieco potoczne

Wariant
  • (rzadko) rznąć
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • bawić się; grać
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Wujek Vernon, wujek Vernon
Niezależny jak na lodzie knur,
Brał do rzeźni stary akordeon
I „Cmentarną polkę” rżnął w A-dur.

Kazik Staszewski, Cmentarna polka, Piosenki Toma Waitsa, 2003, przekład Roman Kołakowski

W karczmie zaś zabawa już szła rzetelna, muzyka rznęła co sił i tany szły za tanami, pito już we wszystkich kątach...

NKJP: Władysław Reymont, Chłopi, 1919

Dziwne, że ich tak długo nie widać. Zapomniałem im, cholera, odebrać kart. Założę się, że siedzą gdzieś i rżną w gwinta!

NKJP: Andrzej Sapkowski, Chrzest ognia, 1996

Ponieważ to ona najbardziej skorzystała na śmierci swojego męża — życiowo, emocjonalnie i finansowo. Ponieważ w czasie zabójstwa oglądała w telewizji film, który — jak potem sprawdził — leciał poprzedniego dnia. Ponieważ słuchała, jak syn u siebie gra w wyścigi, a Bartek rżnął w Call of Duty.

NKJP: Zygmunt Miłoszewski, Uwikłanie, 2007

— Docinamy sobie z Dawidem, ale to wszystko jest na dobrym, kulturalnym poziomie. Sami siadamy wieczorem do takiej pewnej gry. Rżniemy w to praktycznie przez parę godzin i tam jesteśmy w jednym teamie — powiedział Kamil Stoch po kwalifikacjach w Bischofschofen do ostatniego konursu TCS, odnosząc się do rywalizacji z Kubackim w walce o zwycięstwo w całym turnieju.

sport.pl, 05.01.2021

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • odpowiednik dokonany: nie istnieje lub nieużywany
Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

6. rżnąć (np. bohatera)

Definicja

jeśli ktoś rżnie kogoś, to go udaje lub naśladuje; słowo potoczne

Wariant
  • (rzadko) rznąć
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Tola też miała niespodziankę: zaprowadziła mnie do stodoły, gdzie z radosnym skamleniem rzucił się nam do nóg kudłaty cień. Przykucnąłem, obejmując i głaszcząc psa.
— Mądry piesek, dobry piesek — szeptałem. — Masz rację, nie ma co rżnąć bohatera.
Będzie dobrze.

NKJP: Mariusz Ziomecki, Lato nieśmiertelnych, 2002

Piękna teoria, nieprawdaż? Nie, nie, wcale nie rżnę świętej! Naprawdę uważałam, że istnieje taka wspaniała i osobna kategoria bytu, jak wolny, myślący i czujący człowiek.

NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska, Siostry B., 1996

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • odpowiednik dokonany: nie istnieje lub nieużywany
Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

7. rżnąć (np. skórę)

Definicja

jeśli coś rżnie (komuś) coś, to wpija się ostro i boleśnie

Wariant
  • (rzadko) rznąć
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • cisnąć; kaleczyć
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Teraz oto przenosi drzwi z maszynowni pod szopę, gdzie Sylwek pociąga je żółtą farbą-gruntem. Ostre kanty drzwi rżną skórę na dłoniach. Jurek ugniótł kulę z papieru i trzymając ją w dłoni chwyta płytę drzwi.

NKJP: Bohdan Czeszko, Pokolenie, 1951

Gramatyka

czasownik aspekt niedokonany przechodni

formy alfabetycznie: nierznąca; nierznącą; nierżnąca; nierżnącą; nierznące; nierżnące; nierznącego; nierżnącego; nierznącej; nierżnącej; nierznącemu; nierżnącemu | pokaż wszystkie formy

8. rżnąć (w brzuchu)

Definicja

jeśli kogoś rżnie w brzuchu, to boli go brzuch; słowo potoczne

Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Rozbolał go brzuch. Tak wściekle rżnąć zaczął. Od razu musiał wstać i wybiec. Takim kłusem, zgięty w pasie.

NKJP: Marek Nowakowski, Gdzie jest droga na walne?, 2007

Gramatyka

czasownik niewłaściwy aspekt niedokonany

formy: będzie rżnęło; rżnąć; rżnęło; rżnęłoby; rżnie

Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

  • kogel-mogel — Kogiel jak Gógiel?
  • DaeszDaesz — nazwa poprawna politycznie i... sprytna
  • korowina — Tajemnicza korkowina

Mogą Cię zainteresować również hasła

newsy, porady + e-book