é ü ą

hasło dnia (dziś w pełnym dostępie dla wszystkich) foch

1. foch (brak zachowania)

Definicja

mówimy, że ktoś strzelił focha albo ma focha, jeśli się obraził i chce nam dać to do zrozumienia; słowo potoczne

Wymowa prosto zapisana
  • [foh]
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • boczenie się; gniewanie się; irytacja; naburmuszenie; nadąsanie; niezadowolenie; obraza; rozgniewanie; wzburzenie; zagniewanie; złoszczenie się
  • książkowo:ansa
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Praktycznie każdy przeciętny człowiek miał kiedyś focha i duży procent to foch trwały.

NKJP: Internet, 2006

Nie było dobrze. Roxi strzeliła focha. Nie zrugała go, nawet nie zadała żadnego złośliwego pytania. Popatrzyła tylko z politowaniem na jego poharataną brzytwą twarz i zamknęła się w swoim pokoju.

Andrzej Dziurawiec, Bastard, 2013

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • kolokacje czasownikowe lewostronne: (___ focha) mieć; strzelać; strzelić
Ciekawostki
Pochodzenie wyrazu fochy, a może i foch Słowo to tajemnicze. Nie odnotowano go w zabytkach polszczyzny pisanej do końca XVI wieku. Pierwszym poświadczeniem słowa fochy, jakie dotrwało do obecnych czasów, jest passus z „Castus Ioseph” Stanisława Gosławskiego (1597):
przecz rózne zabawy świata tego niepewne i odmienne sprawy ukazujesz i prawne świegotliwe fochy Teskliwe, duszotratne, wiodące zysk płochy?

Fochy nie są sympatyczne, bo znaczyły: 1. ‘wykręty’; 2. ‘figle, sztuczki’; 3. ‘rozpustę, swawolę i pijaństwo’.

Aleksander Brückner przypuszczał, że fochy mogą być zgrubieniem od fortel, a to wywodzi się z niemieckiego Vorteil. W XVI wieku fortel / fortyl / fortejl to ‘nieuczciwy sposób, wybieg, podstęp, zdrada’, czasem ‘manewr wojenny’, ‘wybieg prawny’, ‘korzyść’, a nawet ‘sztuka czarodziejska’ (wg Słownika polszczyzny XVI wieku). W tym układzie Rejowskie foszki miałyby być zdrobnieniem od niepoświadczonych fochów.

Zgoła odmiennie rzecz ujął Andrzej Bańkowski, autor „Etymologicznego słownika języka polskiego”. Fochy według niego mogły być „indywidualnym tworem S. Gosławskiego”, „derywatem wstecznym od foszki”. Foszki zaś wg Bańkowskiego to „całkiem »prywatne« słówko młodego Mikołaja Reja (…) poniechane przez niego na rzecz figle (…) w tych samych kontekstach”, a współczesne fochy ‘udawane gniewy, dąsy’ miałyby być XVIII-wiecznym neologizmem Franciszka Bohomolca.

Im dalej w las (lekturę słowników etymologicznych), tym hipotez więcej. Miałyby się fochy wywodzić:
1. z łaciny — fucus ‘obłuda, pozór’,
2. z niemieckiego — Vorteil ‘fortel’, jak wyżej wspomniano,
3. z niemieckiego — Fixen machen ‘wygłupiać się, żartować’ lub fickfack ‘wymówki, wykręty, intrygi’,
4. z niemieckiego — fauchen ‘prychać, parskać, fukać (jak kot)’.
Czyli nic pewnego na razie nie można powiedzieć. Foch!
Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskozwierzęcy odmienny

M. ten foch te fochy
D. nie widzę tego focha tych fochów
C. przyglądam się temu fochowi tym fochom
B. lubię tego focha te fochy
Ms. mówię o tym fochu o tych fochach
N. interesuję się tym fochem tymi fochami
W. ty fochu wy fochy
zgłoś poprawkę

2. fochy (zachowanie)

Definicja

fochy to zachowania i słowa osoby, która chce komuś pokazać niezadowolenie z jakiejś sytuacji lub swoją złość; słowo nacechowane negatywnie

Wymowa prosto zapisana
  • [fohy]
Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • chimery; dąsy; dziwactwo; fanaberie; grymasy; grymaszenie; humorki; humory; kaprysy; rzucanie się; widzimisię; wydziwianie; zachcianka
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Przyjechał z własną ochroną, przekonywał, że kocha Polskę i stroił fochy niczym wielka gwiazda.

NKJP: Trybuna Śląska, 2003

Sieć słów wyrażenia powiązane z opisywanym (wyrazy pokrewne, kolokacje)
  • kolokacje czasownikowe lewostronne: (___ fochy) pokazywać; stroić; znosić
Gramatyka

rzeczownik plurale tantum rodzaj niemęskoosobowy odmienny

M. te fochy
D. nie widzę tych fochów
C. przyglądam się tym fochom
B. lubię te fochy
Ms. mówię o tych fochach
N. interesuję się tymi fochami
W. wy fochy
zgłoś poprawkę
To tylko próbka tego, do czego dostęp mają użytkownicy pełnej wersji Dobrego słownika.
Sprawdź
newsy, porady + e-book