eponim

1. eponim (wyraz)

Definicja

eponim to w językoznawstwie: wyraz lub wyrażenie będące nazwą osoby, zwierzęcia, przedmiotu i pochodzące od nazwy własnej (imienia lub nazwiska osoby prawdziwej lub fikcyjnej, nazwy miejscowości, regionu, kraju itp.), np. daltonizm (od chemika Daltona), lincz (od sędziego Lyncha), pięta Achillesa (od mitycznego bohatera)

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • wyraz odimienny; wyrażenie odimienne
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Od 1977 r. wypłynęły sprawy kolejnych eponimów z Trzeciej Rzeszy rodem. Warto wspomnieć m.in. o komórkach Clary (nieorzęsionych, nieśluzowaciejących komórkach sekrecyjnych z oskrzelików). Po raz pierwszy zostały one opisane w 1937 r. przez austriackiego anatoma Maxa Clarę. W 1935 r. objął on katedrę anatomii na Uniwersytecie w Lipsku. Uważa się, że na przebieg jego kariery zawodowej wpływało, przynajmniej po części, poparcie dla nazistów. Wiele badań histologicznych w Lipsku, z opisem komórek Clary włącznie, bazowało na próbkach tkanek, które pobrano od więźniów straconych w pobliskim Dreźnie.

Anna Błońska, kopalniawiedzy.pl,17012, 20.11.12

Eponimy są zwarte, precyzyjne i łatwo odtwarzalne. Kto raz je usłyszał i zrozumiał, będzie pamiętał do końca życia. Jeśli zaś pamięta, to można liczyć na to, że pewnego dnia zastanowi się, jakie były dzieje tego, co oznaczają: który uczony po raz pierwszy to odkrył, wynalazł, opisał, a czasem — jak w wypadku np. czynnika Christmasa — jak się nazywał pacjent, u którego to znaleziono. Czyż nie jest wygodniejsze stosowanie nazwy zespół Downa niż objawy trisomii, nadmiarowego chromosomu dwudziestego pierwszego? A trąbka Eustachiusza, czy nie jest trafniejsza niż mylący termin trąbka słuchowa, jakże często utożsamiany z przewodem słuchowym zewnętrznym? (...) Eponimy nazwom dosłownym nie przeszkadzają, a język wzbogacają. Inne nacje eponimów się nie boją.

Piotr Müldner-Nieckowski, oil.org.pl, 2007

Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskorzeczowy odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: eponim; eponimach; eponimami; eponimem; eponimie; eponimom; eponimów; eponimowi; eponimu; eponimy

zgłoś poprawkę

 1.1. eponim (osoba)

Definicja

eponim to także osoba, od której imienia pochodzi nazwa (np. miejscowości, kraju)

Słownik wyrazów bliskoznacznych podobne znaczeniowo (lepsze odpowiedniki lub zapomniane słowa)
  • dawca imienia; mityczny protoplasta
Przykłady użycia autentyczne, starannie wybrane, zobacz też na blogu
Rezygnacja z pewnych imion jest świadectwem wypierania z pamięci przodków genealogicznie odległych i wchodzenia na ich miejsce bliższych, wybitnych osób. Wierzono bowiem, że losy dziecka pokrywać się będą z losami eponima. Tak niewątpliwie należy tłumaczyć dużą popularność imienia Jan u Łaskich po Janie Radlicy, biskupie krakowskim i kanclerzu królestwa, twórcy fortuny rodzinnej, a nikłą imienia Wojciech, brata biskupa, biologicznego przodka Łaskich.

NKJP: Alicja Szymczakowa, Szlachta sieradzka w XV w., 1998

Najsłynniejszym chyba herosem-eponimem był Hellen, syn Deukaliona (lub Prometeusza), od którego pochodzą wszyscy Hellenowie czyli Grecy. Grekami (Graeci) nazwali Hellenów dopiero Rzymianie (...). Eponimem mogło być także bóstwo, jak choćby Atena, eponim czy raczej eponimka (zgodnie z gramatycznymi zasadami równouprawnienia) Aten, głównego miasta Attyki. Rzymianie, świadomi, jakiego blasku bóstwo-założyciel przydaje miastu, i do jakiego stopnia sankcjonuje władzę tegoż miasta nad innymi, wymyślili, że i Rzym miał bohaterkę eponimiczną — Romę. (...) Oprócz eponimów mitologicznych istnieją także historyczni, zwykle wodzowie lub władcy, których imiona przetrwały w nazwach założonych przez nich miast: Aleksandria, Cezarea. Włoska Aosta czy niemiecki Augsburg w czasach cesarstwa rzymskiego nosiły nazwę Augusta, od imienia cesarza (czy raczej princepsa) Augusta (Oktawiana).

Inga Grześczak, Alfabet antyczny, 2012, s. 33–34

Gramatyka

rzeczownik rodzaj męskoosobowy odmienny

formy w tabelce: 

formy alfabetycznie: eponim; eponima; eponimach; eponimami; eponimem; eponimi; eponimie; eponimom; eponimów; eponimowi; eponimy

zgłoś poprawkę
Pozostały wątpliwości? Brakuje czegoś w haśle?
Zobacz, co zyskują abonenci Dobrego słownika.
Sprawdź

Często sprawdzane

Ciekawostki

  • pepeg — Pochodzenie nazwy pepegi
  • szrot — Pochodzenie wyrazu szrot
  • vice versa — Całuj ze zrozumieniem

Mogą Cię zainteresować również hasła