Mam aby dwa jabłka Takie aby jak tylko

Występowanie aby w znaczeniach zbliżonych do ‘tylko’, ‘przynajmniej’, ‘choćby’, np. Mam aby dwa jabłka, skłoniło jednego z naszych Czytelników do poproszenia nas o wyjaśnienie zagadnienia i wskazanie jego geograficznego zasięgu. Nasz Czytelnik zna je z okolic Opola Lubelskiego i Kazimierza Dolnego. Piszący te słowa redaktor Dobrego słownika A. Czesak słyszał je m.in. po drugiej stronie Wisły — w gminie Tarłów, powiat opatowski.

Takie użycia aby znane są z dawnej polszczyzny, być może jednak częściej były one potoczne i mówione niż pisane, bo na przykład Kochanowski, językowo przecież ukształtowany między Radomiem, Sandomierzem a Lublinem, jakby się wystrzegał takiego użycia. Ledwie we wczesnej „Zgodzie” mamy wezwanie: „Ale uczyńcie aby ten porządek lichy”, gdzie aby może znaczyć ‘chociaż, przynajmniej tylko’. „Słownik polszczyzny XVI wieku” nazywa takie użycie wystąpieniem w funkcji partykuły ograniczającej. Czystego