94. Biernik czy dopełniacz po zaprzeczonym czasowniku, czyli o zasięgu negacji

1. Prosta zasada ogólna

Jeśli czasownik wymaga rzeczownika w bierniku, to tenże czasownik, ale zaprzeczony, wymaga dopełniacza. Na przykład:

(1a) Lubię (co?) kluski śląskie [biernik].

(1b) Nie lubię (czego?) klusek śląskich [dopełniacz].

(2a) Piętnaście osób starało się wczoraj przekonywać (kogo? co?) Marka [biernik].

(2b) Piętnaście osób starało się wczoraj nie przekonywać (kogo? czego?) Marka [dopełniacz].

(3a) Piętnaście osób starało się wczoraj przekonywać (kogo? co?) Marysię [biernik].

(3b) Piętnaście osób starało się wczoraj nie przekonywać (kogo? czego?) Marysi [dopełniacz].

2. Problematyczny zasięg negacji

Dopełniacz pojawi się także wtedy, gdy zaprzeczony jest nie czasownik wymagający biernika, ale

Problemy pojawiają się tam, gdzie zaprzeczony czasownik rozdzielony jest od negacji całą grupą innych czasowników lub całym zdaniem. W takich wypadkach

3. Czasowniki pozornie zaprzeczone

Dopełniacz będzie stał także po czasownikach pozornie zaprzeczonych (na początku obecnie jest nie, choć

4. Pokrewny temat (nie)przechodzenia wymagań przy dwóch czasownikach

Ciekawe są sytuacje, gdy nadrzędny czasownik ma w połączeniach z rzeczownikiem wymaganie innego przypadka niż bezokolicznik do tego czasownika dołączany. To może brzmieć dość enigmatycznie, ale przykład wszystko wyjaśni.

Czasownik

5. Czego dotyczy nie?

Cechą negacji jest to, że zawsze stoi bezpośrednio przed elementem, do którego się odnosi. Jeśli zatem mamy zdanie (17), to jest w nim błąd, ponieważ

6. Problematyczne być z przysłówkiem

Problematyczne są połączenia być z przysłówkiem, np. konstrukcja być (komuś) jakoś coś zrobić. Czy gdy przed być pojawia się negacja, to nie przenosi się ona dalej, tzn. rzeczownik zależny od czasownika w bezokoliczniku pozostaje w bierniku? Brzmi to może dość enigmatycznie, ale przykłady pokażą, o co chodzi:

7. Uwagi dodatkowe

Uwaga 1: o negacji i rzeczowniku poprzedzonym słowem jako przeczytasz w artykule Jako w zdaniach zaprzeczonych.

Uwaga 2: niektórzy dopuszczają biernik po zanegowanym czasowniku, jeśli rzecz dotyczy wyrażeń odpowiadających na pytanie ile? (okolicznik miary). Można by zatem pisać: