106. Przyimki z zaimkowymi formami -ń (dlań, doń, zeń)

1. Poprawne użycie

Wyrazy typu poń, weń, zzań to skrócone wyrażenia przyimkowe, składają się z klasycznego przyimka i dołączonego -ń, to jest

2. I jeszcze poprawne użycie

Zygmunt Saloni podaje:

Nie uwzględnia się możliwości, by +ń miało interpretację celownikową, narzędnikową lub miejscownikową oraz by było użyte w rodzaju nijakim lub żeńskim.

Do tych ograniczeń — wymienianych zresztą powszechnie w różnych opracowaniach — wrócimy

3. Wątpliwe użycie: rodzaj żeński i nijaki

W tym punkcie dotykamy już użyć rzeczywiście wątpliwych. Wykraczających poza to, co sami byśmy byli skłonni dopuścić. O cóż chodzi? Otóż

4. Wątpliwe użycie: rodzaj męski, ale nie ten przypadek

Zdarza się w tekstach użycie omawianych tu wyrazów w

5. Pełna lista z Dobrego słownika

W Dobrym słowniku notujemy następujące wyrazy omawianego tu typu (kolejność alfabetyczna):

• bezeń,
• dlań,
• doń,
• nadeń,
• nań,
• odeń,
• oń,
• podeń,
• *ponadeń,
• poń,
• *poprzezeń,
• pozań,
• przedeń,
• przezeń,
• *spodeń,
• weń,
• zań,
• zeń,
• *zzań.

Gwiazdką oznaczone są formy bardzo rzadkie. Jak widać są to genetycznie połączenia dwóch przyimków i formy zaimkowej -ń.

Powyższa lista nie

Warto jeszcze wspomnieć na koniec o dwóch słowach: kuń i uń. Pierwsze jest w oczywisty sposób błędne. Skoro cząstka -ń dołączana do przyimków oznacza wyłącznie ‘niego’, to niemożliwe jest !kuń znaczące ‘ku niemu’ (mogłoby to znaczyć wyłącznie nieistniejące !ku niego). Pomijamy tu rzecz jasna gwarowego kunia, który w stajni stoi.

Jeśli zaś chodzi o uń, to